Reisverslag over de mijnen in Kerkrade en omgeving 9 september 2023

De excursie naar het mijngebied in Kerkrade en omgeving is een indrukwekkende en unieke ervaring geweest. In Nederland kennen we meestal het economische verhaal van de kolenwinning via DSM, de sluiting van de mijnen in de jaren 70 en de enorme werkloosheid die daarna volgde in deze regio. Het was daarom zo mooi om de andere kant van Norbert Kuehne, als voormalige mijnwerker, te horen en te “ervaren” door middel van zijn verhalen op de bus en de bezoeken aan het Energeticon mijnmuseum in Alsdorf, Duitsland, en de oude mijn in Valkenburg.

Het avontuur begon al met de treinreis. We stapten zo vroeg mogelijk op in Rotterdam. In Eindhoven stapten we over om de trein naar Heerlen te nemen voor de volgende overstap om de stoptrein te pakken, die ons naar Kerkrade zou moeten brengen. Door een storing op het electriciteitsnet kwam de trein vlak voor een spoorwegovergang tot stilstand op het platteland tussen Sittard en Heerlen. Het leek er op dat we de bus voor de excursie in Kerkrade niet zouden halen. We waren bang dat we moesten terug gaan naar huis. Door het organisatietalent van Norbert met de buschauffeur en het Energeticon enerzijds en twee gehuurde bussen door Prorail anderzijds, de eerste bus naar Sittard en de tweede Maastricht, bereikten we met een stoptrein Heerlen waar we door de bus van het Servasgezelschap naast het station opgepikt werden. Na een hartelijk en ontroerend welkomstapplaus van iedereen vertrokken we naar het Energeticon mijnmuseum in Alsdorf, vlak over de Duitse grens.

Op weg naar het museum reisden we via Kerkrade. Norbert liet ons vanuit de bus de gesloten mijn, waar hij werkte, zien, de heuvels die ontstonden na de afgravingen en de Nieuwstraat/Neustrasse, waar de grens van Nederland en Duitsland precies in het midden loopt.

Veel anekdotes over zijn werkdag als mijnwerker, het samenleven met andere mijnwerkers uit verschillende landen en de saamhorigheid en solidariteit. Alle mannen hadden immers dezelfde werkgever.

Na de aankomst en een drankje in het restaurant van het museum werden we opgewacht door de gidsen en opgedeeld in twee groepen. De ene gids sprak in het Duits en de andere gids van mijn, Harm, eerst Nederlands en uiteindelijk Engels.

De uitleg was theoretisch en technisch. Het begon met de zon als bron van alle energie. Eerst werd steenkool en bruinkool gedolven totdat het economisch en ecologisch onhoudbaar werd. Daarna met de overgang naar de transitie thermische enrgie, zonne- en windenergie werden we weer geleid naar de zon.

Wat naast de technische en gedegen uitleg veel indruk maakte waren de gigantische machines en de badruimtes met de hygienische voorschriften. Het gemeenschapsleven werd en wordt tot op de dag van vandaag door het bedrijf in Alsdorf en de omgeving bepaald. Het orkest van voormalige mijnwerkers is een belangrijk sociaal bindmiddel in de omgeving evenals uitvoeringen van bands, verjaardagen en andere bijeenkomsten in een prachtige professionele concertzaal met een uitstekende akoestiek.

Voordat we weer verder gingen naar de volgende bestemming werden we op de bus door Norbert getrakteerd op Limburgse vlaai. Onderweg naar de volgende bestemming, een oude mijn in Valkenburg omgebouwd als museum, werden we door Norbert gewezen op andere feiten en wetenswaardigheden over het leven in de mijnregio. Ons viel op hoe prachtig en dicht de zonovergoten heuvelachtige bossen waren en qua schoonheid de Hoge Veluwe overvleugelde.

Was de benadering van het mijnwerk, de delftechnieken en de geschiedenis in het Energeticon technisch en theoretisch, in de oude mijn in Valkenburg was de aandacht veel meer gericht op de mijnwerkers en hun families zelf, bijna op een intieme en gemoedelijke manier aan de hand van veel anekdotes.

Wat de mijnwerkers onder de grond hoorden werd ons duidelijk gemaakt door een boormachine aan te zetten. Doofheid was het gevolg. Andere ziektes als stoflongen kwamen aan de orde, gek genoeg niets over oogaandoeningen. Aanwezigheid van vrouwen als mijnwerkers was taboe in tegenstelling tot Spanje en Finland.

De gemeenschap was een grote familie waarvoor een bestaanszekerheid gecreeerd werd. Families van mijnwerkers woonden in prachtige grote huizen, hadden een goed pensioen en gezondheidszorg en de mannen hadden een hoog salaris. Het ABP en de CZ werden opgericht voor de mijnwerkers en zijn tegenwoordig nationale instanties.

De dag werd afgesloten met een etentje in een restaurant in Kerkrade waar we Norbert bedankt hebben voor zijn grandioze organisatie en inzet voor deze speciale dag.

De terugreis ging feilloos en tot Heerlen reisden we met de een-millioenlijn.

Andere deelnemers zijn ook welkom om een reisverslag te schrijven. Iedereen heeft wel andere indrukken of ervaringen, die we misschien niet opgeschreven hebben.

Harm Kuijers en Chris Blake